با استفاده از طرحواره درمانی می توان به افراد در شناخت آن دسته از افکار و رفتارهایی که سبب ادامه دار شدن اختلالات و مسائل مربوط به سلامت ذهنی می شوند کمک کرد. رویکرد درمانی در طرحواره درمانی ترکیبی است از برخی المان های موجود در مباحث و روش های درمانی دیگر که از آن جمله می توان به رفتار درمانی شناختی اشاره کرد. البته کاربرد طرحواره درمانی کمی گسترده تر از روش های درمانی دیگر است و در آن سعی می شود تا هیجانات، روش های مقابله ناهنجار و ریشه های اختلالات و مسائل مرتبط با سلامت ذهنی افراد به خوبی شناخته شده و در جهت درمان فرد از آن ها استفاده شود.

فهرست عناوین این مطلب:

کاربرد طرحواره درمانی

کاربرد طرحواره درمانی برای افراد متخصص و حرفه ای در زمینه سلامت ذهنی در آن است که می توانند با استفاده از روش ها و رویکرد موجود در آن، اقدام به شناسایی ریشه های نیازهای برآورده نشده عاطفی بیمار کنند. افرادی هم که اختلالات و مسائل مرتبط با سلامت ذهنی رنج می برند می توانند با استفاده از این روش ها و رویکردها و استفاده از تجربه و تخصص افراد حرفه ای در این زمینه عزت نفس بیشتری پیدا کنند، به روش های کارآمدی برای تشکیل روابط سازنده و مفید دست یابند و در نهایت به توسعه و دست یابی به اهدافی بیندیشند که آن ها را به سمت زندگی بهتر و با نشاط تری هدایت خواهد کرد.

توسعه و گسترش کاربرد طرحواره درمانی

در اواسط دهه ۱۹۸۰ میلادی بود که دکتر جفری یانگ اقدام به گسترش و توسعه کاربرد طرحواره درمانی کرد. آن دوران مصادف با زمانی بود که دکتر جفری یانگ به این نتیجه رسید که رفتار درمانی شناختی برای برخی افراد در مقایسه با دیگران چندان کارآمد نیست. به خصوص آن دسته از افرادی که دچار مشکلات و اختلالات مزمن شخصیتی بودند. او نظریه ها و مفاهیم مطرح شده در مباحث و حوزه های مختلفی چون، گشتالت، نسبت اشیاء، نظریه های سازنده، و رویکردهای موجود در روانکاوی با یکدیگر ترکیب کرد و با استفاده از نقاط قوت هر یک از موارد یاد شده، روش جدید و کارایی به وجود آورد.

همچنین بخوانید:

طرحواره درمانی جفری یانگ چیست و چه کاربردی در روان درمانی دارد؟

کاربرد طرحواره درمانی برای نخستین بار در دهه ۱۹۹۰ و با آغاز به کار مؤسسه طرحواره درمانی در منهتن مطرح شد. مجموعه تحقیقاتی که درباره رویکرد مورد استفاده در این مؤسسه انجام شد حاکی از آن بود که طرحواره درمانی در درمان اختلال شخصیت مرزی کاربرد مؤثری داشته است و تقریبا از همان زمان به بعد بود که این شیوه درمانی طرفداران بیشتری پیدا کرد؛ کسانی که به گستردگی و کارایی مباحث موجود در آن افزودند (روندی که تا امروز ادامه داشته است). همین اواخر هم رویکرد تازه ای به وجود آمده است که در آن با ترکیب روش های موجود در طرحواره درمانی با برخی مدل های مدیتیشن، رویکردی روحانی تر پدید می آورند.

کاربرد طرحواره درمانی چیست و چگونه کار می کند؟

برای درک کاربرد طرحواره درمانی پیش از هر چیز باید تعریفی از نیازهای عاطفی ارائه دهیم: این نیازها در حقیقت نیازهای اساسی فرد هستند که از آن جمله می توان به عشق، علاقه، راهنمائی، سرپناه و ایمنی اشاره کرد. اگر این نیازها در دوران کودکی برآورده نشوند، زمانی که فرد پا به مرحله جوانی می گذارد، با نقص هایی از لحاظ عاطفی مواجه خواهد شد که دیگر فعالیت های او را تحت تأثیر خواهد گذاشت (حال ممکن است فرد از این نقص ها آگاه باشد و ممکن است اینطور نباشد). همچنین این نقص ها می توانند روابط فرد با دیگران را هم دستخوش تغییر کنند. طرحواره درمانی بر پایه این عقیده استوار شده است که طرحواره های ناهنجار (یا ناسازگار) بیشتر به واسطه همین تجربیات ناخوشایند دوران کودکی شکل می گیرند. اختلالات و رفتارهای ناهنجار حاصل شده به واسطه کمبودهای دوران کودکی بسته به شرایط به خصوص هر فرد ممکن است متفاوت باشد، اما برخی از مهمترین این اختلالات و رفتارها عبارتند از تصمیم گیری های ناسالم، شکل دادن رابطه های مضر با دیگران، نداشتن مهارت های اجتماعی به شکل توسعه یافته، شرکت در الگوهای رفتاری تخریب کننده، نداشتن قوه قضاوت خوب و احساساتی چون بی ارزش بودن و مردد بودن.

همچنین بخوانید:

با تکنیک های طرحواره درمانی آشنا شوید

با این تفاسیر مهمترین کاربرد طرحواره درمانی شناخت و اصلاح طرحواره های ناهنجاری است که اطلاعات تکمیلی درباره شان عنوان شد. شناخت یا کشف ریشه (یا ریشه های) نیازهای برآورده نشده عاطفی افراد و شرکت کردن افراد در روابط سازنده و مفید با استفاده از روش ها و رویکرد طرحواره درمانی می تواند در نهایت سبب شود تا فرد با اختلالات خود روبه رو شده و به مرور زمان بر آن ها فائق آید.

روش های درمانی برای کاربرد طرحواره درمانی

در ادامه برخی از مهمترین روش های درمانی به کار گرفته شده در طرحواره درمانی را با ذکر توضیحاتی عنوان خواهیم کرد:

تصویرسازی:

در این روش، از افرادی که با استفاده از طرحواره درمانی تحت درمان قرار گرفته اند خواسته می شود تا خاطرات نه چندان خوشایند دوران کودکی خود را با دقت مورد بررسی قرار دهند تا درک بهتری از طرحواره های ناهنجار خود پیدا کنند. در این روش ابتدا از افراد تحت درمان خواسته می شود تا صداها، تصاویر و دیگر احساسات خاطرات دوران کودکی خود را تا جای امکان تصور کنند و پس از آن اقدام به مکالمه با افرادی کنند که در این خاطرات نقشی داشته اند و از آن ها بخواهند تا نیازهایشان را برآورده کنند.

استفاده از فلش کارت:

در این روش درمانگر به فرد تحت درمان کمک می کند تا پیام هایی برای افراد حاضر در خاطرات دوران کودکیش طراحی کند؛ آن افرادی که نتوانستند نیازهای عاطفی فرد تحت درمان را در دوران کودکیش برآورده کنند. این پیام ها بسته به حالت فرد تحت درمان ممکن است در قالب نوشته های کوچک یا حتی اشعار پیچیده نوشته شود. فرد تحت درمان این پیام ها را روی فلش کارت می نویسد و در طول دوران درمان و به صلاح دید درمانگر گاه به گاه آن ها را مشاهده می کند. پس از گذشت مدتی فرد تحت درمان یاد خواهد گرفت که این پیام ها را در زمان حال، و برای برآورده کردن نیازهای خود مورد استفاده قرار دهد.

همچنین بخوانید:

طرحواره درمانی ، Schema Therapy

اختلالات و بیماری هایی که با کاربرد طرحواره درمانی مداوا می شوند

کاربرد طرحواره درمانی بیش از هر چیز دیگری در آن است که برخی از اختلالات مرتبط با سلامت ذهنی افراد به شیوه ای کارآمدتر مداوا شوند. دکتر یانگ پس از رسیدن به این نتیجه که برخی اختلالات ذهنی با روش های آن زمان قابل مداوا نبود اقدام به طرح ریزی برای آغاز رویکرد طرحواره درمانی کرد. بیشتر آن دسته از اختلالات ذهنی مورد توجه دکتر یانگ قرار گرفتند که زندگی حال حاضر افراد را تحت تأثیر قرار می داد (حتی پس از گذر از مرحله درمانی اختلال). طرحواره درمانی پس از مطرح شدن ابتدایی به وسیله دکتر یانگ پیشرفت و گستردگی بسیاری به خود دیده است و در حال حاضر تعداد زیادی از اختلالات را می توان با کاربرد طرحواره درمانی مداوا کرد. برخی از این اختلالات عبارتند از:

اضطراب پس از قاعدگی
اختلالات خوردن
رفتار جنایی
تشویش و نگرانی
سوء استفاده از مواد
مشکلات در ارتباط با دیگران
افسردگی مزمن
اختلالات شخصیتی

برخی نگرانی ها و محدودیت های مرتبط با طرحواره درمانی

با وجود کاربرد طرحواره درمانی برای مداوای بسیاری از بیمارانی که از اختلالات ذهنی رنج می برند، نگرانی ها و محدودیت هایی هم در به کارگیری آن وجود دارد: یکی از نگرانی های اصلی مرتبط با طرحواره درمانی هزینه و زمانی است که با استفاده از این روش درمانی صرف می شود. طرحواره درمانی غالبا برای درمان بیماری ها و اختلالات مزمن مورد استفاده قرار می گیرد و به همین خاطر هزینه و زمان به مراتب بیشتری در مقایسه با سایر روش ها خواهد برد. این نکته را البته باید به خاطر داشت که نگهداری از بیمارانی که از اختلالات مزمن ذهنی رنج می برند، هزینه سنگینی برای سازمان های درمانی به همراه دارد، به همین خاطر شاید صرف هزینه و زمان برای درمان آن ها به وسیله طرحواره درمانی در نهایت برایشان به صرفه تر باشد.