در نظر من ؛ انسان در این روز هفتم در حال رشد ذهنی قرار دارد. انسان برای رشد ذهنی که متأثر از رشد جسمی است و بر رشد جسمی هم تأثیر متقابل دارد مراحل مختلفی را طی می کند. این مراتب را تاکنون من در ۴ مرتبه ، طبقه بندی کرده ام که بیان خواهم داشت.
مرتبه اول ، مرحله یقین است. شاید عرفای دیگر مرحله آخر را مرحله یقین نامگذاری کرده باشند اما من اینگونه دسته بندی و نام گذاری کرده ام. در نظر من؛ مرحله یقین همان مرحله تعصب است. مرحله ای که به چیزی که می دانیم و شنیده ایم یا خوانده ایم، یقین داریم.

در آن مورد خاص در جهت دانستن بیشتر تلاش نمی کنیم و به دانسته خود تعصب داریم. این مرحله ، مرحله دگمی و جزمی است و رشدی در خود ندارد و در واقع جزو مراتب رشد نیست اما اکثر مردم در این وادی قرار دارند و از آن فراتر نمی روند.
مرتبه دوم ، مرحله حیرت است. این مرحله همان وادی شک و تعجب است. هنگامی که شخصی با حیرت به موضوعی می نگرد یا با تعجب یا شک به مسئله ای نگاه می کند قابل تقدیر است.

با حیرت نگریستن در زیبایی ها و شک در دانسته ها مرتبه ای خوب از رشد است و در واقع آغاز حرکت رشد ذهنی است. ممکن است بسیاری در این مرحله بمانند و فراتر نروند ، اما کسانی هم هستند که در این مرحله شروع به کنکاش و مطالعه می کنند و تلاش می کنند که دانسته های خود را تحلیل کرده و دانش های جدیدی به دست آورند تا از این مرحله عبور کنند.

همچنین بخوانید:

لذت و خشنودی

بعد از تحلیل و تحقیق بسیار در موضوعی خاص، شخص ممکن است به نتیجه ای دست پیدا نکند و ناامیدانه دست از تلاش بردارد و در همان وادی حیرت بماند. یا اینکه به دانش خاصی دست پیدا کند و به مرتبه سوم که مرحله شناخت است راه یابد. در این مرتبه انسان به شناختی دست پیدا می کند که به آن موضوع خاص احاطه کافی دارد و سوالات بسیاری را از طریق این شناخت پاسخ می دهد.

عرفای دیگراین مرتبه را مرتبه یقین می نامند اما من آن را مرتبه یقین نمی نامم چون همانطور که ذکر کردم یقین، تعصب به دنبال خواهد داشت اما شناخت می تواند همچنان در حال رشد و تغییر باشد و انسان بین مرحله حیرت و شناخت در حال حرکت باشد در حین اینکه از طریق شناخت محدود خود می تواند به مرحله چهارم نیز وارد شود.

مرحله چهارم، مرتبه عمل است. شخص بعد از شناخت ، می تواند که در پی راهکارهایی برای عمل به آن شناخت خود باشد. این مرتبه ، مرحله نهایی است اما شخص هر لحظه برای دوری از تعصب در بین وادی حیرت و شناخت و عمل در حال رفت و برگشت خواهد بود و هر لحظه شناخت خود را مورد تحلیل و عمل خود را مورد سنجش خواهد داشت و در این مراحل نیز رشد را پیگیر خواهد بود.