ارتباط دو نفر هنگامی می تواند به خوبی پیش برود که طرفین نکاتی را همواره در نظر داشته باشند.
اولین نکته؛ تصمیم برای داشتن ارتباط خوب است. اگر تصمیمی در این زمینه وجود ندارد لزومی به مطالعه ادامه این مطلب نیست.
دومین نکته مهم؛ مثبت نگری است.
و سومین نکته؛ رفتار مثبت هست.
اگر تصمیم داریم که رابطه ای که ایجاد کرده ایم به خوبی پیش برود و به خوبی حفظ شده و بهتر نیز شود لازم است که همواره هوشیار باشیم که در مقاطع مختلف و موقعیتهای مشکل دار نیز مثبت نگاه کرده و مثبت عمل کنیم.
حتا اگر متوجه شدیم که نگرش مثبت ، بی مورد است و مسلم شد که قضیه، منفی است نیز مثبت عمل کنیم. ( البته مسلم است که این هنگامی امکان پذیر است که حساب رابطه آسیب ندیده باشد و رنجشی برایمان نباشد که توضیح داده خواهد شد.)
در رابطه دو طرفه اگر یک طرف ضعیف عمل کرد لازم است که طرف مقابل هوشیار باشد و خوب عمل کند تا خلا را جبران کند تا در موقعیت بهتر در صورت لزوم در آن مورد صحبت شود. توضیح اینکه اگر یکی از طرفین رنجشی دارد یا خسته است یا به هر دلیلی خوب رفتار نمی کند و یا لحن خوبی ندارد ، طرف مقابل، به رابطه هوشیار باشد و سعی کند که رفتار خوبی از خود نشان دهد تا رابطه در سطح مناسب یا آستانه خوب حفظ شود.
در زمان معاصر به رابطه نیز به عنوان یک عنصر مستقل نگاه می شود. به این صورت که طرفین یک رابطه، عناصر مستقلی هستند و رابطه بین این دو نیز یک عنصر مستقل است که لازم است مورد توجه قرار گیرد و تغذیه شود. به این صورت که عنصر رابطه ، مثل یک حساب بانکی است که می تواند پر از محبت باشد یا خالی. حساب های بانکی کنونی آستانه ای دارند که شما نمی توانید کمتر از آن مبلغ در حساب خود داشته باشید. به طور مثال ۵۰۰۰ تومان کمترین مبلغی است که شما باید در حساب خود نگه دارید و نمی توانید آن را برداشت کنید. این آستانه پایین حساب شماست. عنصر رابطه نیز آستانه پایینی دارد که طرفین باید به آن توجه داشته باشند که از آن آستانه پایین تر تجاوز نکنند. اگر طرفین هوشیار نباشند و حساب رابطه آنها از آن حد پایین تر رفت ، آن رابطه آسیب دیده است.
چرا رابطه را به عنوان یک عنصر مستقل در نظر می گیریم. این موضوع باعث می شود که ما در آن لحظات که به رفتار خود فکر می کنیم ، یا می خواهیم به رفتاری پاسخ بدهیم فقط به عنصر خود یا عنصر طرف مقابل نیاندیشیم بلکه عنصر دیگری به نام عنصر رابطه را نیز در نظر بگیریم. اگر خسته هستیم، اگر از طرف مقابل رنجیده هستیم، دو عنصر منفی داریم که می تواند رفتار ما را منفی کند، اما اگر به حساب رابطه توجه کنیم شاید که هوشیار باشیم که این حساب خالی نشود و در نتیجه مثبت عمل کنیم.
در مورد زمانی صحبت شد که یکی از طرفین در آستانه خوبی نیست و خوب عمل نمی کند، حال توجه کنیم به زمانی که رفتار یکی از طرفین عالی است ، ممکن است طرف مقابل هوشیار نباشد یا به عمد در پاسخ به رفتار عالی ، رفتار خوبی از خود بروز ندهد، که این نیز در عنصر رابطه اثر منفی خواهد داشت و از حساب رابطه برداشت خواهد کرد.
در هنگامی که یکی از طرفین خوب عمل می کند ، هوشیار باشیم که خوب عمل کنیم که این دو عملکرد با هم رابطه مستقیم خواهند داشت و به حساب رابطه خواهد افزود. این رابطه مستقیم عملکرد دو طرف در نمودار الف با نقطه صورتی با حلقه ای سبز نشان داده شده است. هنگامی که یکی از طرفین ضعیف عمل می کند ، اگر طرف مقابل هوشیار باشد و خوب عمل کند، عملکرد دو طرف، رابطه معکوس(نمودار ب نقطه صورتی با حلقه سبز) باهم دارند ولی باز به حساب رابطه خواهد افزود.
پس در هنگام خوب بودن رفتار طرف مقابل از رابطه مستقیم و هنگام ضعیف بودن رفتار طرف مقابل از رابطه معکوس استفاده کنیم. این روش که بدیهی به نظر می رسد حساب رابطه را پر خواهد کرد و نه تنها در مواقع مشکل ساز تا حد آستانه پایینی پیش نخواهد رفت که آسیب ببیند، بلکه روز به روز رابطه ای پر گل و پر از شادی و عشق خواهد شد.
اما… اما با وجود اینکه این موضوع بدیهی به نظر می رسد چرا عمل به آن کمتر به چشم می خورد. هنگامی که یکی از طرفین ضعیف عمل می کند ، طرف مقابل نیز مقابله به مثل می کند( رابطه مستقیم نقطه بنفش) و هنگامی که یکی از طرفین به صورت عالی عمل می کند ، به طور مثال می گوید دوستت دارم، طرف مقابل در درون خود لذت می برد و به قول معروف حال می کند ولی به قول معروف کلاس می گذارد یا اگر رنجشی دارد لجبازی می کند و جواب طرف مقابلش را نمی دهد! ( رابطه معکوس نقطه بنفش). اینگونه رفتار ها از حساب رابطه می کاهد و روز به روز حساب را به آستانه پایینی یعنی آستانه آسیب رابطه نزدیک تر می کنداگر یکی از طرفین این رابطه رنجش پیدا کند، شایسته است که طرف دیگر از رابطه معکوس (نقطه صورتی) استفاده کند تا زمانی که رابطه به رابطه مستقیم ( نقطه صورتی ) برسد
رفتار معکوس در تاریخ ایران و داستان های عاشقانه ایرانی بسیار به چشم می خورد.
در داستان لیلی و مجنون ، یک شب، مجنون به در خانه لیلی می آید و عاشقانه ها سر می دهد اما لیلی در جواب از ناتوانی و ناکامی و اینکه نمی توانیم به هم برسیم سخن می گوید. بعد که مجنون ناامید و مایوس و گریان راه خود در پیش می گیرد ، لیلی به خود آمده و به رنجشی که در مجنون ایجاد کرده واقف می شود و به دنبال او می رود، این بار لیلی سخن از عشق و دلدادگی می گوید و مجنون در پاسخ از رنجش و ناکامی . لیلی ناامید و گریان برمی گردد و دوباره مجنون به خود آمده و به دنبال لیلی می رود.
در آن شب این اتفاق هفت بار تکرار می شود و شاعر هر هفت بار را به تفصیل سروده است. اما همانطور که همه می دانیم در نهایت ناکامی بود که برای لیلی و مجنون حاصل شدپس برای حفظ و بهبود رابطه لازم است که در هنگام رفتار خوب طرف مقابل از رابطه مستقیم و در زمان رفتار ضعیف طرف مقابل از رابطه معکوس استفاده شده و همواره رفتار مناسب و خوبی با هوشیاری ارائه گرددلازم است که طرفین همواره در نظر بگیرند که هیچ کس کامل نیست و مثبت نگاه کنند که ممکن است طرف مقابل در زمان مورد انتظار، هوشیاری کافی و لازم را نداشته و لجبازی را کنار بگذارند و حتا اگر در مقابل رفتار عالی خود ، رفتار ضعیف دریافت کردند( نقطه بنفش رابطه معکوس)، اگر تصمیم دارند که رابطه را بهبود بخشند، همچنان به رفتار عالی خود ادامه دهند(نقطه صورتی رابطه معکوس) تا زمانی که رابطه مطلوب به دست آید( نقطه صورتی رابطه مستقیم).
البته مسلم است که این روش برای رابطه ای بیان می شود که طرفین این رابطه همدیگر را می شناسند و به هم اعتقاد دارند که تصمیم به بهبود رابطه گرفته اند. در نهایت اینکه اگر حساب رابطه آسیب ببیند بازسازی آن مشکل خواهد بود . در این مرحله هست که سرخوردگی برای یکی از طرفین یا هردو را به دنبال خواهد داشت و روش های مشاوره ای مورد نیاز خواهند بود.
امید که هوشیار باشیم و عشق بورزیم
سینا یاوریان – سخنران ، مدرس و مشاور روانشناسی